ปราสาทโพกลวงการาย (Po Klaung Garai)

    ปราสาทโพกลวงการาย เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่มีความสวยงามและประวัติศาสตร์ความเป็นมาที่น่าสนใจอีกแห่งหนึ่งของประเทศเวียดนาม อีกทั้งยังเป็นปราสาทในอาณาจักรจามปาและประติมากรรมที่สวยงามมีความเกี่ยวข้องกับไศวนิกาย ปัจจุบันปราสาทโพกลวงการายแห่งนี้ตั้งอยู่บนยอดเนินเขาของจังหวัดนิญถวน ประเทศเวียดนาม

ภาพจาก : https://www.modernpublishing.co.th/   

    ปราสาทโพกลวงการายเป็นปราสาทที่มีขนาดใหญ่ที่สุดในศิลปะสมัยหลังที่อุทิศให้กับพระศิวะและสวยงามที่สุดในสมัยหลัง เนื่องจากสร้างขึ้นในระยะที่อาณาจักรจามปาเสื่อมลงด้วยการบุกรุกของเวียดนามทำให้อาณาจักรจามปาต้องถอยจากแคว้นวิชัยมาตั้งที่แคว้นปาณฑุรังคะ ตามจารึกที่พบทั้งภายในและภายนอกของปราสาทนั้นพบว่าทำขึ้นในสมัยพระเจ้าชัยสิงหวรมัน ซึ่งปกครองอาณาจักรจามปาในช่วงครึ่งแรกของพุทธศตวรรษที่ 19 ที่น่าจะเป็นยุคสมัยของการสร้างปราสาทประธาน อีกทั้งตามจารึกยังได้บันทึกชื่อเดิมของศาสนสถานแห่งนี้คือ ชัยสิงหลึงเคศวร ทำให้ทราบว่าพระเจ้าชัยสิงหวรมันนับถือไศวนิกาย จึงได้สถาปนาพระนามของพระองค์ให้ร่วมกับศิวลึงค์ 

ภาพจาก : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=166

    ปราสาทโพกลวงการายตั้งอยู่บนยอดเนินเขา โดยมีกลุ่มอาคารได้แก่ ปราสาทประธาน บรรณาลัย มณฑป โคปุระ และลักษณะที่ตั้งของปราสาททำให้นึกถึงปราสาทบาญอี๊ดในจังหวัดบิญดิ่นที่มีการตั้งอยู่บนยอดเนินเขาเช่นเดียวกัน การเลือกตั้งปราสาทอบู่บนยอดเขานิยมมาตั้งแต่สมัยบัญดิ่น ซึ่งดูเหมือนว่าในสมัยหลังมีการสืบทอดความนิยมมาด้วยเช่นเดียวกัน

ภาพจาก : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=167

    ปราสาทประธานมีความสูงมากว่า 20 เมตร ตัวปราสาทอยู่ในผังสี่เหลี่ยมจัตุรัส แต่ละด้านยาว 10 เมตร มีลักษณะคล้ายคลึงกับปราสาทสมัยบิญดิ่นตอนปลายอยู่ ทั้งรูปแบบเสาติดผนังที่มี 5 ต้น ไม่มีร่องและลาย ซุ้มเป็นใบหอก ศิลาแกะสลักรูปเปลวไฟ แต่อาคารปราสาทจำลองแต่ละชั้นที่หลังคาเป็นทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ ซึ่งเป็นลักษณะของศิลปะสมัยหลัง แสดงให้เห็นว่าปราสาทโพกลวงการายสร้างขึ้นในสมัยหลัง

ภาพจาก : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=390

    

    แม้ปราสาทโพกลวงการายจะมีอายุอยู่ในพทธศตวรรษที่ 19 แต่หน้าบันรูปพระศิวนาฏราชกลับมีอายุที่เก่าแก่กว่า คืออยู่ในศิลปะบิ่ญดิ่น แสดงให้เห็นถึงการนำเอาศิลปกรรมเก่ากลับมาใช้ใหม่ รูปแบบมงกุฎพระศิวะสามารถเทียบกับมงกุฎศิลปะบิ่ญดิ่นได้คือ เครื่องประดับที่ช้อนขึ้นไปชั้นๆเป็นรูปสามเหลี่ยม ผ้าที่นุ่งนั้นมีการชักชายผ้าเป็นรูปสามเหลี่ยมที่เป็นลักษณะประจำของศิลปะบิ่ญดิ่น

ภาพจาก : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=168

    ปราสาทจำลองทรงพุ่ม ถือเป็นลักษณะเฉพาะของสถาปัตยกรรมสมัยหลังของจาม พัฒนามาจากปราสาทจำลองทรงถะจีน ซึ่งนิยมมาก่อนในศิลปะบิ่ญดิ่นตอนปลาย เช่น ปราสาทจำลองของปราสาทแก๋งเตียนในจังหวัดบิญดิ่น สามารถกำหนดอายุได้ว่า ปราสาทโพกลวงการายสร้างราวพุทธศตวรรษที่ 19 ลงมา

ภาพจาก : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=169

    บรรณาลัยของปราสาทโพกลางการาย เป็นอาคารผังสี่เหลี่ยมผืนผ้า มีหลังคาเป็นทรงศาลา ปรากฏมาตั้งแต่ปราสาทหมีเซิน โดยมีผังและหลังคาทรงนี้เสมอ รวมไปถึงจะตั้งอยู่บริเวณด้านข้างปราสาทประธานเสมอ 

ภาพจาก : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=391

    

    พระเศียรของพระศิวะที่มุขลึงค์ปราสาทปรธานของปราสาทโพกลวงการาย มีลักษณะสำคัญตามแบบศิลปะในสมัยหลังทั่วไป คือ พระพักตร์มีเคราตามอิทธิพลจีนและเวียดนาม สมมงกุฎเป็นทรงกระบอกที่เป็นแบบนิยมในสมัยหลัง อีกแบบหนึ่งที่นิยมคือแบบกระบังหน้า อย่างไรก็ตามประติมากรรมชิ้นนี้ไม่ได้สร้างพร้อมกันกับปราสาทประธาน เพราะรูปแบบของมุขลึงค์สามารถกำหนดอยู่ได้ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 21-23 ในการบูชาพระศิวะนั้นบางครั้งจะใช้ลึงค์เป็นสัญลักษณ์ โดยปกติจะไม่ปรากฎพระพักตร์ของพระศิวะ แต่ถ้าปรากฎพระพักตร์จะเรียกว่ามุขลึงค์ ศิวลึงค์ประเภทนี้มีทั้งปรากฎพระพักตร์เดียวเรียกว่า เอกมุขลึงค์ และปรากฎห้าพระพักตร์เรียกว่า ปัญมุขลึงค์

    ปราสาทโพกลวงการายเป็นปราสาทแห่งหนึ่งของประเทศเวียดนาม ในอาณาจักรจามปา มีเอกลักษณ์ที่งดงามแห่งหนึ่งในสมัยหลังของจาม ซึ่งได้ถ่ายทอดออกมาผ่านปราสาทโพกลวงการายและสะท้อนให้เห็นถึงการนับถือไศวนิกายในสมัยของพระเจ้าชัยสิงหวรมัน เป็นสถาปัตยกรรมที่มีเสน่ห์และสวยงาม ถือเป็นอีกสถานที่แห่งหนึ่งที่ควรค่าแกการไปเยือนเมื่อไปที่ประเทศเวียดนาม

อ้างอิง

        เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2558). ที่ตั้งของปราสาทโพกลวงการาย. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2563, จากเว็ปไซต์ : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=166

        เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2558). ปราสาทประธานของปราสาทโพกลวงการาย. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2563, จากเว็ปไซต์ : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=167

        เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2558). ปราสาทจำลองของปราสาทโพกลวงการาย. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2563, จากเว็ปไซต์ : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=168

        เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2558). บรรณาลัย (?) ของปราสาทโพกลวงการาย. สืบค้นเมื่อวันที่ 7 ตุลาคม 2563, จากเว็ปไซต์ : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=169

        เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2558). ศิวนาฏราชบนหน้าบันของปราสาทโพกลวงการาย. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 ตุลาคม 2563, จากเว็ปไซต์ : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=390

        เชษฐ์ ติงสัญชลี. (2558). มุขลึงค์ประธานในปราสาทโพกลวงการาย. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 ตุลาคม 2563, จากเว็ปไซต์ : https://www.sac.or.th/databases/seaarts/th/detail.php?tb_id=391

        อชิรัชญ์ ไชยพจน์พานิช. (มปป.). ปราสาทโพกลวงการาย. สืบค้นเมื่อวันที่ 8 ตุลาคม 2563, จากเว็ปไซต์ : http://art-in-sea.com/th/data/vietnam-art/cham-art/itemlist/category/76